Istnieje wiele określeń procesu czytania i samego czytelnictwa. Czym różnią się te dwa podstawowe pojęcia? W Encyklopedii wiedzy o książce oraz Encyklopedii współczesnego bibliotekarstwa polskiego odnajdujemy niewiele haseł poświęconych tym zagadnieniom. Objaśnienia wymaga przede wszystkim termin czytać ( czytanie) . „Odnosi się on do czynności czytania i określa pewną formę kontaktu jednostki ( lub zbiorowości) ze słowem pisanym lub drukowanym. Termin ten pojawia się w trzech znaczeniach. W sensie psychofizycznym ( często określanym jako techniczny ) , czytać to znaczy rozpoznawać znaki ( litery) i łączyć je w wyrazy lub większe jednostki znaczeniowe(…) W znaczeniu psychologicznym, czytanie określa zapoznawanie się z treścią tekstu, rozumienie jego zawartości oraz przekład na własne kategorie myślowe. W sensie socjalno- kulturowym czytanie jest formą zachowania się. Polega ono na uczestnictwie w pisemnej komunikacji społecznej.” Jak powszechnie wiadomo, człowiek musi i chce się komunikować.

Z pojęciem czytania często kojarzone jest słowo lektura. Termin ten nie jest rozumiany jednoznacznie. Może określać czynność, czyli czytanie, odbieranie tekstu, pewien kontakt z pismem (czynność tego kontaktu) lub może oznaczać kategorie rzeczowe, czyli tekst, książkę lub zbiór tekstów ( to co przeznaczone jest do czytania). Sam proces czytania jest często nazywany odbiorem, czyli przyjęciem i przyswojeniem tekstu.
Czytanie nie jest tylko indywidualnym procesem. Jeśli występuje ono w pewnej zbiorowości ( grupie) jest określane mianem czytelnictwa. Pojawia się wtedy zjawisko społeczne, dotykające zachowanie całych grup, a nie tylko jednostek. Sam odbiór lektury i wszelkie procesy lekturowe odbywają się indywidualnie. Niekiedy słowo czytelnictwo jest skrótem wiedzy o czytelnictwie.

Kolejnym ważnym pojęciem jest czytelnik. Jest to najprościej mówiąc osoba która czyta, odbiorca. Bycie czytelnikiem umożliwia udział w życiu kulturalnym i intelektualnym. W praktyce bibliotecznej, czytelnikiem są wszystkie osoby korzystające z usług biblioteki. Również te osoby, które wypożyczają książki. Często wypożycza się książki dla kogoś, czy wtedy też jesteśmy czytelnikiem? Bibliotekarze podzielili czytelnika na indywidualnego i zbiorowego. Czytelnik indywidualny to odrębna jednostka czytająca i wypożyczającą książki w bibliotece. Natomiast czytelnik zbiorowy to grupa ludzi korzystająca wspólnie z usług biblioteki. Ze zbiorowością czytających osób związane jest kolejne pojęcie czyli publiczność czytelnicza ( czytająca). Oznacza to, że wszyscy czytelnicy czytający teksty drukowane stanowią taka publiczność. Z kolei publiczność czytelnicza, która wykazuje zainteresowanie jedynie literaturą piękną, to publiczność literacka. Pozostając w obrębie publiczności, można również wyróżnić publiczność biblioteczną, gdzie sama nazwa wskazuje, że jest to grupa osób korzystająca z bibliotek.
Badacza czytelnictwa powinien również zainteresować sam odbiór i przekaz tekstów. Najbardziej znanym i typowym nośnikiem przekazu pisemnego (drukowanego) jest książka. Podobnie jak czytelnictwo, książka również nie posiada jednego terminu. „ Najogólniej biorąc, książka jest zespołem: treści utrwalonych w tekście, elementów materialnych oraz funkcji społecznej, polegającej na oddziaływaniu tych treści na życie umysłowe i społeczne. Poza tym ( potocznie) książką nazywa się dokument tekstowy mający postać kodeksu lub wydawnictwo zwarte objętości powyżej 64 stron ( mniejsze broszura), bądź dokument tekstowy powielony techniką poligraficzna lub fotomechaniczną, lub dokument w postaci zespołu kart, zawierających tekst przeznaczony do upowszechniania” Od momentu powstania Uniwersytetu w Krakowie (1364 r.) , książka zaczęła skupiać szersze grono odbiorców. Książka ulegała przemianom: od zapisu graficznego do materiału w niej zawartego, od rękopiśmiennej do drukowanej. Jednak zawsze spełniała pewne funkcje w życiu ludzi. Dla jednych jest formą odpoczynku, materiałem oddziaływania wychowawczego ( np. w szkole), dla drugich źródłem informacji czy też pewnych inspiracji.

Mówiąc o czytelnictwie należy wspomnieć o takim terminie jak kultura czytelnicza. „Generalnie przez kulturę czytelniczą można rozumieć zbiór norm społecznej recepcji tekstów piśmienniczych oraz poziom ( zdolność) produkcji i rozpowszechniania tekstów drukowanych” . Kulturę czytelniczą tworzą przede wszystkim sami ludzie, odbiorcy książek i prasy. Kultura czytelnicza to jeden ze sposobów uczestnictwa człowieka w kulturze i życiu umysłowym. Drugim sposobem jest aktywność czytelnicza. Określa ona kontakty z literaturą i prasą, częstotliwość „spotkań” z książką i prasą. Aktywność czytelnicza posiada swoje wskaźniki takie jak na przykład: liczba czytanych książek, częstotliwość czytania, wymiar czasu poświęcany na czytanie, ilość kupowanych książek i czasopism oraz wielkość księgozbiorów domowych. Niezbędnym warunkiem rozwoju kultury czytelniczej są trzy czynniki: opanowanie umiejętności czytania, kontakt z książką oraz odkrycie wartości lektury. Rozwój tej aktywności zależy wiec od czynników zarówno osobistych jak i społecznych. Poszukując najbardziej sprecyzowanej definicji dotyczącej kultury czytelniczej, uwagę przyciąga określenie J. Andrzejewskiej, która pojmuje kulturę czytelniczą jako „system dyspozycji motywacyjnych i instrumentalnych (kompetencji), i wynikających z nich zachowań czytelniczych umożliwiających człowiekowi wykorzystywanie przekazów piśmienniczych w samorealizacji” . Definicja ta uwzględnia wszystkie elementy składające się na kulturę czytelniczą. Rozwój kultury czytelniczej zależy głównie od nas samych, ale i nie tylko. Ważne są tutaj takie czynniki jak: placówki wychowawcze, biblioteki, rodzina, rówieśnicy, kręgi społeczne, a także popularne środki masowego przekazu.

Środki masowego przekazu i ich wpływ na życie społeczne.

Pojęciem związanym z wiedzą o czytelnictwie jest określenie inicjacja literacka. „Inicjacja czytelnicza (literacka) to zespół działań wychowawczych świadomych oraz spontanicznych, prowadzących do wytworzenia w wychowanku względnie autonomicznej potrzeby korzystania z książek i czasopism.” Jednym z ważniejszych zadań inicjacji literackiej jest wytworzenie pewnej motywacji do sięgania po lekturę i tym samym zaspokojenie potrzeb emocjonalnych i intelektualnych związanych z książką. Jest to ważne, zwłaszcza że niekiedy książka staje się narzędziem do rozwiązywania osobistych problemów czytelnika. Wówczas mówi się o takim pojęciu jak kompetencje czytelnicze. Proces ten zachodzi wtedy, gdy czytelnik potrafi odpowiednio dobrać lekturę i wykorzystać ją ( zinterpretować treści) w praktyce, czyli w życiu. „ Na kompetencje czytelnicze składają się takie umiejętności jak : korzystanie z instytucji udostępniających dokumenty piśmiennicze ( biblioteki, księgarnie, archiwa), posługiwanie się narzędziami informacji o dokumentach ( katalogi, kartoteki, bibliografie), szybkie znajdowanie informacji w książkach i czasopismach na podstawie znajomości ich budowy a także trafny, wielostronny i krytyczny odbiór rożnego rodzaju tekstów, umiejętność odczytywania dzieła literackiego jako dzieła sztuki.”

Z czytelnictwem związana jest także definicja przysposobienia czytelniczego, często określanego jako edukacja czytelnicza. Takie przysposobienie prowadzi do przygotowania czytelniczego i kształci odbiorców informacji, na przykład kształcenie umiejętności wyszukania i odbioru beletrystyki ( proza fabularna).
Wszystkie wymienione powyżej pojęcia są dowodem na to, że czytelnictwo to rozległa dziedzina..a mnogość pojęć świadczy o rozwoju czytelnictwa i wiedzy o tym procesie. Wymienione pojęcia łączy jedno badanie- badanie czytelnictwa.